شاهنامه‌نویسی و شاهنامه‌سرایی در ایران باختری (سدۀ چهارم و پنجم هجری)
شاهنامه‌نویسی و شاهنامه‌سرایی در ایران باختری (سدۀ چهارم و پنجم هجری)
آرش اکبری مفاخر
پژوهشهای زبانی و ادبیات کاربردی، شهریور ۱۴۰۱.
چکیده
ادبیات حماسی ایران در گذر از دوران پارتی و ساسانی به ایران پس از اسلام به دو شاخۀ خاوری و باختری تقسیم می شود. از آثار حماسی ایران باختری در سده‌های نخستین اسلامی اطلاعی در دست نیست اما شهمردان بن ابی‌الخیر در کتاب نزهت‌نامۀ علائی سه اثر حماسی سرودنامۀ پهلوی، شاهنامۀ پیروزان و گردنامۀ رستم لارجانی را معرفی می کند که در آغاز سدۀ پنجم هجری در غرب ایران به وجود آمده‌اند. پیروزان اثر خود را از زبان پهلوی به فارسی دری ترجمه کرده و دو دورۀ پادشاهی پیشدادیان و کیانیان را همراه با داستانهای بسیاری از رستم و فرامرز آورده است. از نظر ساختارشناسی نیز شاهنامۀ پیروزان ساختاری همانند ساختار روایتهای اوستایی و متون پهلوی دارد که در شاهنامۀ ابوالمؤیدی نیز بازتاب یافته است. گردنامۀ رستم لارجانی نیز احتمالاً صورت منظوم شاهنامۀ پیروزان به همراه تاریخ محلی ایران باختری تا زمان شاعر و به زبان گورانی بوده است که می‌تواند سرچشمۀ روایتهای حماسی به جای مانده به زبان گورانی در غرب ایران باشد.
