خویشکاریهای موبدان در شاهنامه
دو فصلنامه علمی- پژوهشی زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه تربیت معلم تهران با رتبهISC
دوره جدید- سال هجدهم- شماره 69- پاییز 1389- ص 59-89
خویشکاریهای موبدان در شاهنامه
* زهرا دلپذیر
چکیده
موبد نام عمومی پیشوایان زرتشتی است. این واژه که پیش از ظهور زرتشت نیز رایج بوده، در فارسی باستان به صورت مگو(mogu ) و در اوستا مغو(moghu ) آمده و به مرور زمان تبدیل به موبد شده است. در ایران باستان موبدان همواره یکی از مراتب برجستهی جامعه به شمار آمده و در بطن اجتماع نفوذی فوقالعاده داشتند. این امر به خوبی در مشهورترین حماسهی ملی ایران نمود یافته است و به حدی اهمیت دارد که با بررسی نقش و جایگاه موبدان در شاهنامه، چگونگی ارتباط دین و حکومت در ایران باستان مشخص میشود. خویشکاری موبدان در شاهنامه، منحصر به اجرای مناسک دینی و روایت داستانها نیست. این طبقه هم در ادارهی کشور اختیارات گستردهای دارند، هم از نظر علمی سرآمد زمان خویش هستند و هم تعلیم و تربیت به عهدهی آنهاست. برخی از کارکردهای موبدان همچون نظارت بر امور اقتصادی و پرچمداری در جنگها از دید محققان پنهان مانده بود که با بررسی ابیات شاهنامه اطلاعات خوبی در این زمینه به دست آمد. شایان یادآوری است موبد در شاهنامه اطلاق عام است و همیشه به معنای عالم دینی زرتشتی نیست. واژهی موبد در شاهنامه توسع معنایی یافته و گاهی به معنای دانا و خردمند به کار رفته است. نگارنده در این مقاله میکوشد کنشها و سلسله مراتب موبدان را با توجه به شاهنامه بازنماید.
