♦️تاثیر #فردوسی بر زبان #فارسی و راز ماندگاری آن

11 تیر, 1399

0 2 زمان تقریبی مطالعه 2 دقیقه

🔶بخش دویم

فردوسی توان سرایش شعر و سخن‌سرایی را به کمال داشت و بن‌مایه‌ی آنچه که می‌توان ابزار و اساس کار او نامید یعنی شاهنامه‌ی ابومنصوری را دراختیار داشت. آری آن کتاب پرارزش نیاز جامعه ایران را در دوره‌ی فردوسی برآورده می‌ساخت، لیک چون آن کتاب به نثر نوشته شده بود، می‌رفت که چون سدها اثر همانند در دارازای روزگار از میان برود.
به گفته فردوسی بزرگ :
چه گویی تو ای خواجه‌ی سالخورد
چشیــــده ز گیتی بسی گرم و سرد
که دانـــــد که چندین نشیب و فراز
بپیش آرد د این روزگـــــار دراز؟
تگ روزگـــــار از درازی کـــــه هست
همی بگـــــذراند سخن‌هـــــا زدست

فردوسی با سرایش شاهنامه و به نظم درآوردن داستانهای اسطوره‌ای و حماسی روح و روان ایرانی را سیراب کرد.
شاهنامه فردوسی جام جمعی بود که محتوای آن باده‌ی خوشگوار و مستی‌آفرین داستانهای گذشته‌ی ایران و آداب و رسوم و باورهای ایرانی را می‌ساخت. به کوتاه سخن، زیبایی کلام و محتوای ارزنده، با هم در آمیخت و کام مردمان ایران را شیرین کرد. به زبان دیگر فارسی نویسی و فارسی گویی هر اندازه هم زیبا و سخته و سنجیده به تنهایی کاری از پیش نمی‌برد چنانکه قصاید و اشعار زیبای شاعران پیش و یا همزمان فردوسی نتوانسته است ماندگاری زبان فارسی را ضمانت کند. شعرهای زیبای چنین شاعرانی جوف کتابخانه ها می‌ماند و پیوندی با مردمان پیدا نمی‌کند. از سویی دیگر داستان گویی و تاریخ نگاری هم به تنهایی نمی‌توانست این معجزه را بیافریند، چنانکه شاهنامه‌ی ابومنصوری از یاد رفت و امروز تنها از باب تحقیق، افسوس می‌خوریم که چرا چنان کتابی که می‌توانس برای پژوهش‌های گوناگون راه‌گشا باشد، از میان رفت؟
فردوسی این دو مهم را با هم گرد آورد از این روی سبب ماندگاری زبان فارسی شد و بی‌گمان تا زبان فارسی در پهنه‌ی ایران فرهنگی زنده و بالنده است و تا کسانی به زبان فارسی سخن میگویند و می‌نویسند، وام دار فردوسی و شاهنامه‌ی گرانسنگ و جاویدان اویند.
تاثیر فردوسی بر ادب فارسی دو وجه دارد.
تاثیر مستقیم شاهنامه در شاهنامه سرایی و حماسه پردازی که درست پس از او دنبال شد و در کرشاسپ نامه‌ی اسدی توسی میبینیم و رزمنامه های فراوانی که پس از شاهنامه‌ی فردوسی نوشته شد یا تاثیر شاهنامه بر سعدی و بوستان و مانند آن . تاثیر غیر مستقیم هم در شعر و ادب فارسی آشکار است. تقریبا هر شاعری پس از فردوسی اشاره‌ای به پهلوانان و پادشاهان شاهنامه دارد. اما جدای از آن فردوسی و شاهنامه‌ی او در زندگانی ایرانیانِ پس از خود تاثیر فراوان داشته است. همانگونه که بزرگان پهنه‌ی ادب و فرهنگ یادآور شده‌اند، ایرانی‌ها برای نامگذاری فرزندانشان از شاهنامه کمک می‌گیرند. سیامک، هوشنگ، تهمورث و فریدون را از شاهنامه داریم. برخی از نامها پیش از فردوسی گونه‌ای دیگر نوشته و خوانده می‌شد و امروز صورتی که در شاهنامه آمده را بکار می‌گیریم. فرنگیس یا فریبرز و مانند آن نشان دهنده‌ی تاثیر ژرف شاهنامه بر زبان فارسی است. همچنین اگر برای خوانش شاهنامه تنها در واژه‌هایی کم‌شمار به فرهنگ واژگان نیازمند هستیم دلیل روشنی است از تاثیر شاهنامه‌ی فردوسی بر زبان فارسی.

✔️گرانمایه استاد #محمدرضا_فرزین؛ کارگروه دانش و پژوهش بنیاد فردوسی مشهد
و کانون شاهنامه فردوسی توس