اخبار بنیاد فردوسی شاخه توس

گزارشی از برگزاری سه کارگاه فراکارشناسی (تخصصی ) شاهنامه پژوهی

به همت بنیاد فردوسی توس و کانون فردوسی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی با همکاری کانون شاهنامه فردوسی توس  3 کارگاه تخصصی حماسه‌پژوهی به شرح زیر برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و سایر علاقه‌مندان برگزار شد.

1-‌ کارگاه ” هویت شناسی ایرانی بر پایه ی منش پهلوانی در شاهنامه فردوسی “

با حضور دکتر بتول فخر اسلام

درتاریخ 26 اردیبهشت  ماه 1396 – ساعت  20-17

در این نشست خانم فخر اسلام بیان داشتند که در شاهنامه فردوسی ، رستم ابر پهلوان ایران و نماد ملیت ایرانی ست و به گفته ی استاد کزازی  برآیند همه ی جنگاورانی ست که برای ایران جانفشانی کردند و در غبار روزگار بی نام و نشان گم شدند. مهم ترین مولفه های هویت ایرانی در شاهنامه با توجه به رستم از این قرار ست:

1- خدا پرستی .2. خردمندی و خردورزی که حکمت عملی شاهنامه را هم در بر می گیرد . و نتیجه اش در چاره گری ، سعه صدر دینی و مشاوره های رستم نمایان می شود  3. میهن دوستی 4. آزادگی  – همان گونه که رستم دست به هیچ بندی نمی دهد و بنده ی هیچ شاهی نیست. 5.بهره گیری از نعمات دنیا که در شادی و شکر پهلوان پژواک می یابد. 6.وفای به عهد و اهمیت نگه داشت پیمان .رستم پهلوان مهری ست و در آیین میترا پیمان و آشتی بسیار مهم ست. 7. راستی و درستکاری. 8.  منجی و یاری گر . رستم همواره منجی همه ست : شاهان مانند کاووس در مازندران، شاهزاده مانند بیژن . ایرانی   یاری رسان  ست. 9. مهربان و مهر ورز .

در داستان های شاهنامه می‌توان از شخصیت های ایرانی دیگر نیز کارکردهای فرهنگی را دریافت. در تمثال فروهر هم هفت رمز گویای مهم ترین مولفه های هویت ایرانی ست که در شاهنامه ی فردوسی هویدا گشته ست.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

2-‌ کارگاه ”  تصحیح انتقادی متن شاهنامه”

با حضور دکتر ابوالفضل خطیبی

درتاریخ 27 اردیبهشت ماه 1396 – ساعت 20-16

در این کارگاه آقای ابوالفضل خطیبی نخست به بررسی و شرح  اصطلاحات مربوط به تصحیح انتقادی متن و مکاتب مربوط به آن پرداخت، سپس به برسی چاپهای مختلف شاهنامه و روش تصحیح آنها پرداخت. وی چاپ مسکو را به عنوان نخستین چاپ انتقادی شاهنامه معرفی مرد وو در عین حال به بررسی ویژگیهای مثبت و منفی آن پرداختند.

وی در ادامه به بیات تجربیات خود در تصحیح جلد 7 شاهنامه استاد خالقی مطلق و فرامرزنامه بزرگ پرداخت و روشهای تصحیح اقدم نسخ، اصح نسخ، انتقادی و تحقیقی پرداختند و روش کار خالقی مطلق در تصحیح شاهنامه را روشی منحصر به فرد و تحقیقی دانست.

در ادامه وی به بیان نمونه‌هایی انتقادی ـ تحقیقی در تصحیح شاهنامه خالقی پرداختند و بیت زیر را نمونه‌ای از این روش به شمار آوردند:

مکش مورکی را که روزی‌کش است                 که او نیز جان دارد و جان خوش است

این بیت که سخن اصیل فردوسی است در بوستان سعدی و سایر نسخه‌های شاهنامه به شکل زیر درآمده‌است:

میازار موری مه دانه‌کش است                        که جان دارد و جان شیرین خوش است.

سپس وی به شرح معیارهای تصحیح انتقادی متن از جملهضبط دشوارتر، منطق درونی متن و تصحیح قیاسی پرداخت. در نمونه‌ای وی مصرع «هنر نیز ز ایرانیان است و بس» را اصیلتر از مصرع مشهور «هنر نزد ایرانیان است و بس» دانست.

 در نمونه‌ای دیگر وی معتقد بود که در بیت زیر

چو یک پاس بگذشت از آن تیره‌شب     چنان چون کسی بازگوید ز تب

بازگوید گشتۀ رازگوید و این نیز گشتۀ ژاژگوید به معنای هذیان گفتن است و برای آن گواههای چندی از شاهنامه و دیگر متون آوردند. این نشست با پرسش و پاسخ ادامه یافت و در پایان نیز جشن تولد کوچکی برای آقای خطیبی برگزار شد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

3-‌ کارگاه ” اندیشه  های حکمی در حماسه های ملی”

با حضور دکتر علیرضا قیامتی

در تاریخ 28 اردیبهشت ماه 1396 – ساعت  20-17

در این نشست آقای قیامتی حماسه های ملی را گنجینه های حکمت و اخلاق معرفی کردند و بیان کردند:

آثار حماسی روشن ترین گواه شکوه و رونق فرهنگ و تمدن ایران کهن و بنیان استوار ملیت ایرانی است  قهرمانی در روایات ملی ما تنها محدود به دلاوری در میدان جنگ نیست خردمندی و دانایی ، مهربانی و دادگری ، بخشندگی و آزادگی بزرگترین قهرمانی هاست. قهرمان تنها پهلوانان روز و بازو نیستند بلکه قهرمان دانایی و انسان مداری و اخلاق نیز به شمار می آیند و نمونه انسان هایی هستند که حس افتخار عشق به میهن و علاقه به آیین و کیش ایرانی در وجود آنهاست.

بدون شک بخش مهم و گران سنگ این آثار گنجینه حکمت و اخلاقی است که بیشتر آن از طریق اندرزنامه ها ، خردنامه ها و خوتای نامک ها و هم چنین فرهنگ شفاهی که در دل و جان ایرانیان نهفته بود از زبان وقاد فرزانه توس و سپس سرایندگان منظومه های پهلوانی بیرون تابیده است.

دهش :

بنیان فکری فردوسی بر این استوار است که با بخشش به مردم مستمند نیکنامی برای خود بدست آورید . جز داد و دهش جهان سراسر رنج است و اندوه.

ببخش و بخورهرچه آید فراز                      بدین تاج وتخت  سپنجی مناز

                                                                                                                   (فردوسی مسکو ،ج7،40)

مکن  گرد درد دل و بارتن                  ببخش و بخور پند بشنو ز من

                                                                                                                       (ایرانشاه ،1377،150)

شهریاری آرمانی چون فریدون «به داد و دهش یافت آن نیکویی.»

به داد و دهش گیتی آباد دار                    دل زیر دستان خود شاد دار

                                                                                      (فردوسی مسکو ، ج7  ، 209)

دهش و بخشندگی به نیازمندان از بزرگترین اصول اخلاقی و فرهنگ ایرانی است. یکی از سفارش های بنیادین در جشنهای فراوان ایران باستان «دهش و بخشندگی » است.

چو بخشنده باشی گرامی شوی                  زدانایی و داد نامی شوی

                                                                                                                         (فردوسی مسکو ، ج7 ، 190)

پرهیز از مال اندوزی و دل بستن به مادیات بی ارزش دنیا ، دوری از آزپرستی و زیاده خواهی از دیگر مواعظ حکیمانه حماسی است.

چو دانی که  بر تو نماند جهان              چه رنجانی از اَز جان و روان

                                                                                  (فردوسی مسکو ، ج 5 ، 87)

ز ورزیدن گنج ومایه چه سود            کجا مایه عمر است و گیتی ربود

تو پنهان کنی خواسته زیرخاک           به از تو کسی دیگر اندر هلاک

(ایرانشاه ، 1377 ، 149)

دوری از دیو سرکش و نابود کننده ی آز ار مبانی اخلاقی فرهنگ ایرانی است. پرستنده ی آز هیچگاه مورد پذیرش و ستایش قرار نخواهد گرفت.

پرستنده ی آز و جویای کین            به گیتی ز کس نشنود آفرین

آز را گردن  بزن  و از آن دوری کن .                             (فردوسی مسکو ، ج 5 ،86)

به شمشیر خرسند ای نیکمرد  بزن             گردن آز و گردش مگرد

                                                                                (ایرانشاه ،1377 ، 149)

دل نهادن بر مال و ثروت این سپنجی سرای جز پشیمانی نتیجه ای در پی نخواهد داشت.

به گاه شدن زین سپنجی سرای           پشیمان شود گرگذارد به جای

                                                                                    (ایرانشاه ،1377،150)

بسیاری از گنجنامه هایی که در متون منظوم حماسی راهنمای زر و سیم و گنجهای گرانبهاست در واقع پوشش و بهانه ای است برای بیان نکات اخلاقی ، انسان منشانه و خردورزانه ، که این تمثیلی است زیبا که گنج نهفته در دل انسان نیکومنش را بالاترین گنجها می داند.

ز   بهر   جهان   رنج   بر   تن   منه      دلت   را   به   بد   روز   هرگز   مده

پی  در  هم  و   گنج   خود را مسوز      که   نبود   امید  از  شبی  تا  به  روز

که  ما  از   نهاده   پشیمان   شدیم       از  آن پس  که  در خاک پنهان شدیم

                                                                                (فرامرز نامه ، 1324 ، 311)

پرهیز از آزار زیر دستان از مفاهیمی است که هماره در فرهنگ و ادبیات فارسی به آن تأکید بسیار شده است چه در آثار اخلاقی چون بوستان و چه در اندیشه ی عرفای اشراقی چون حافظ :

مباش در پی آزار و هر چه خواهی بکن              که در طریقت ما غیر از این گناهی نیست

منشور اخلاقی ایران هیچ چیز چز آزار دیگران را در جرم و گناه نمی داند آنچنان که شاهنامه نیز بر این اندیشه تاکید می کند.

به   نیکی  گرای   و  میازار  کس           ره  رستگاری  همین  است  و  بس

                                                           (فردوسی مسکو ، ج 3 ، 202)

دل   زیر   دستان   میازار   هیچ                کزین   پس   نبینی   بسی   درد   هیچ

به   هر   جاییکه   یار   درویش   باش            به   دهقان   بیچاره   چون  خویش  باش

                                                                          (فرامرزنامه ، 1324 ، 406)

در آثار حماسی و پهلوانی که جلوه و شکوه سخن در جنگ و رزم و شمشیر و خون است سخن از آشتی و دوستی تناقص نیست عین حماسه است. با همه هنرنمایی در تصویر آفرینی های رزمی باز هم سفارش می شود که هیچ چیز بهتر از آشتی نیست. به ویژه دست درازی و کشتار غیر نظامیان در فرهنگ حماسی سخت نکوهیده و ناپسند است.

گفتنی است که این نشستها با مدیریت علمی دکتر آرش اکبری مفاخر، معاون کانون فردوسی مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، و با مدیریت اجرایی خانم پروین خاکپور، مدیر اجرایی بنیاد فردوسی توس، در مشهد برگزار می‌شوند.

http://www.cgie.org.ir/fa/news/166897

test

نمایش بیشتر

نوشته های مشابه

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا
بستن